W ostatnim czasie często obija się nam o uszy sformułowanie „członkostwo w systemie ubezpieczeń społecznych”. Stało się tak za sprawą zmiany przepisów w świadczeniach na dzieci (informacje na ten temat tutaj). Nowe przepisy jasno mówią o wymogu należenia do systemu społecznego. Dotychczas nie interesowano się tym tak dogłębnie.
Członkostwo w systemie ubezpieczeń społecznych jest kluczem do uprawnień otrzymywanych z NAV. W Norwegii możesz być członkiem systemu jako zamieszkujący lub jako osoba pracująca. Możesz też być członkiem systemu ubezpieczeń podczas pobytu za granicą.
O tym czy jesteś członkiem systemu czy nie, decydują przepisy prawa o ubezpieczeniach społecznych bądź porozumienia o ubezpieczeniach zawarte pomiędzy Norwegią a innymi krajami. Nie ma tu decydującego znaczenia to, że jesteś obywatelem norweskim, zarejestrowanym w systemie ewidencji ludności albo to czy płacisz podatek w Norwegii.
Członek obowiązkowy – wedle przepisów prawa o ubezpieczeniach społecznych
Jeżeli jesteś członkiem obowiązkowym w systemie ubezpieczeń społecznych to system ubezpieczeń społecznych obejmuje też prawo do wszelkiego rodzaju świadczeń i zasiłków wynikających z ustawy o ubezpieczeniach społecznych.
Członkostwo dla osób zamieszkałych:
Zasadniczo, jeśli mieszkasz w Norwegii, to jesteś automatycznie członkiem systemu ubezpieczeń społecznych.
Aby uznano cię za osobę zamieszkałą, przebywanie lub zamiar przebywania w Norwegii musi wynosić przynajmniej 12 miesięcy. Warunkiem członkostwa jest legalny pobyt w Norwegii. Przeprowadzając się do Norwegii z zamiarem przebywania tutaj przez przynajmniej 12 miesięcy stajesz się członkiem systemu, licząc od daty przybycia.
Będąc członkiem z racji zamieszkania w Norwegii możesz przebywać ciągle za granicą do 12 miesięcy, nadal będąc członkiem tutejszego systemu ubezpieczeń społecznych. Możesz też dojeżdżać do/z pracy pomiędzy Norwegią a innym krajem i pozostawać za granicą do sześciu miesięcy w okresie dwóch lub więcej lat. Jeśli jesteś czynny zawodowo wymaga się również byś pracował dla norweskiego pracodawcy zobowiązanego do uiszczania tzw. opłaty pracodawcy w Norwegii oraz, byś nie otrzymywał wynagrodzenia od zagranicznego pracodawcy.
Członkostwo dla osób niezamieszkałych:
Chociaż nie mieszkasz w Norwegii to jesteś obowiązkowym członkiem systemu ubezpieczeń społecznych, między innymi, gdy:
- Pracujesz w Norwegii lub w norweskiej strefie ekonomicznej.
- Jesteś obywatelem Norwegii lub innego kraju Europejskiej Strefy Ekonomicznej zatrudnionym na norweskim statku. Nie masz obowiązującego członkostwa jeśli jesteś zatrudnionym w branży restauracyjnej i hotelowej na statku turystycznym zarejestrowanym w Norweskim Międzynarodowym Rejestrze Statków (NIS).
- Jesteś obywatelem Norwegii lub innego kraju Europejskiej Strefy Ekonomicznej zatrudnionym w służbie państwowej za granicą.
- Jesteś obywatelem Norwegii lub innego kraju Europejskiej Strefy Ekonomicznej i otrzymujesz zasiłek z Kasy Pożyczkowej (Lånekassen) na studia zagraniczne. Wyjątkiem od tego są studia na terenie Krajów Nordyckich czy Unii Europejskiej bądź Europejskiej Strefy Ekonomicznej. Wówczas winieneś być członkiem systemu ubezpieczeń społecznych w tym kraju, w którym jesteś zamieszkały. Jesteś uważny za zamieszkałego w tym kraju, z którym masz najściślejsze związki (więzi). Nie decyduje o tym to gdzie jesteś zarejestrowany w systemie ewidencji ludności.
Członek dobrowolny według zasad ustawy o ubezpieczeniach społecznych
- Członkostwo dobrowolne podczas pobytu w Norwegii:
Jeśli będziesz przebywać w Norwegii od 3 do 12 miesięcy nie pracując, a mając silne więzi z Norwegią, możesz mieć prawo do członkostwa dobrowolnego w systemie ubezpieczeń społecznych.
- Członkostwo dobrowolne podczas pobytu poza Norwegią:
Jeżeli, będąc członkiem obowiązkowym systemu ubezpieczeń społecznych, przebywać będziesz za granicą to pobyt ten może doprowadzić do ustania członkostwa. Jeśli członkostwo obowiązkowe ustanie, powinieneś sprawdzić/dowiedzieć się czy masz prawo do członkostwa dobrowolnego w systemie ubezpieczeń podczas pobytu za granicą.
Umowa ubezpieczeniowa
Jeżeli będziesz pracować w, lub też przeprowadzisz się do kraju, z którym Norwegia ma porozumienie o ubezpieczeniach społecznych, powinieneś poznać swoje prawa w odniesieniu do danej (konkretnej) umowy. Przepisy te mają pierwszeństwo przed prawem norweskim.
Umowy ubezpieczeniowe zawierają reguły odnośnie tego kraju, z którego systemem ubezpieczeń będziesz związany. Otrzymasz te same prawa i obowiązki co obywatele kraju, w którym będziesz przebywać. Osoby z kraju związanego umową mają być traktowane tak samo, niezależnie od obywatelstwa.
Zasadniczo podlegać będziesz przepisom ubezpieczeniowym tylko jednego z tych krajów, zatem nie musisz płacić składki ubezpieczeniowej obu krajom.
Umowy ubezpieczeniowe (o ubezpieczeniach społecznych) dają również możliwość zachowania (utrzymania) członkostwa w systemie ubezpieczeń społecznych pracownikom wysyłanym (delegowanym) do pracy tymczasowej w tym drugim kraju, którego umowa dotyczy.
Norwegia ma porozumienia o ubezpieczeniach społecznych z wieloma krajami.
- Najbardziej rozpowszechnionym porozumieniem jest to, obowiązujące z krajami Europejskiej Strefy Ekonomicznej. Postanowienia odnośnie systemu opieki społecznej w tym porozumieniu/umowie mają pierwszeństwo przed zarówno prawem norweskim, jak też innymi umowami (porozumieniami) o ubezpieczeniach społecznych, które Norwegia nawiązała (w które weszła).
- Konwencja Nordycka odnośnie ubezpieczeń społecznych jest własnym porozumieniem pomiędzy Danią, Finlandią, Islandią, Norwegią a Szwecją.
- Norwegia ma również umowy z USA, Kanadą, Australią i Indiami.
Składka ubezpieczeniowa
Członkostwo w systemie ubezpieczeń społecznych oznacza, iż należy uiszczać składki ubezpieczeniowe gdy otrzymuje się dochody z emerytury bądź pracy.
Wysokość tychże składek zależy od:
- tego czy podlegasz obowiązkowi podatkowemu wobec Norwegii oraz czy Urząd Podatkowy pobiera (odprowadza) składkę na ubezpieczenia społeczne łącznie z podatkiem (pobierając podatek),
- tego czy twój pracodawca zobowiązany jest odprowadzać tzw. opłatę (składkę) pracodawcy („arbeidsgiveravgift”) za swych zatrudnionych,
- których części systemu ubezpieczeń społecznych jesteś członkiem w sytuacji gdy nie jesteś członkiem obowiązkowym.
Kiedy członkostwo ustaje?
Praca bądź długotrwały pobyt za granicą może prowadzić do ustania członkostwa w systemie ubezpieczeń społecznych.
Konsekwencje nie bycia członkiem systemu ubezpieczeń społecznych
Gdy nie jesteś członkiem systemu ubezpieczeń społecznych nie posiadasz uprawnień stosownie do ustawy o ubezpieczeniach społecznych. Oznacza to, iż nie masz płacić składki na ubezpieczenia społeczne.
Źródło: www.nav.no